Ζούμε πράγματι σε μια περίοδο τεχνολογικής επανάστασης;

Από άρθρο της “THE GUARDIAN” στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

.
Κάθε πρωί ξυρίζομαι με αφρό και ξυράφι, ντύνομαι με ρούχα από βαμβάκι και μαλλί, διαβάζω εφημερίδα, πίνω καφέ χρησιμοποιώντας ηλεκτρικό ρεύμα και πάω στη δουλειά μου με μηχανοκίνητο όχημα που καίει βενζίνη. Στο γραφείο μου, που θερμαίνεται με κεντρική θέρμανση, γράφω τα κείμενά μου με τη βοήθεια ενός πληκτρολογίου. Το βράδυ μπορεί να πάω σε μια παμπ ή στον κινηματογράφο.

..

. Ο κόσμος του μέλλοντος από την σκοπιά του Γ' Ράιχ, το 1941

Καμιά από αυτές τις δραστηριότητες δεν έχει αλλάξει δραματικά τα τελευταία 100 χρόνια, ενώ τον προ–προηγούμενο αιώνα, είχαν αλλάξει σε βαθμό που δεν ήταν πλέον αναγνωρίσιμες. Σήμερα όμως δεν ζούμε στην εποχή της τεχνολογικής επανάστασης. Αντιθέτως, ζούμε στην εποχή της τεχνολογικής στασιμότητας, παρότι δεν το συνειδητοποιούμε. Ατενίζουμε το μέλλον και έχουμε πάψει να κοιτούμε το παρόν.Αφού διαβάσω ένα βιβλίο, συνήθως το τοποθετώ στη βιβλιοθήκη ή το χαρίζω σε φίλους. Το βιβλίο όμως του Ντέβιντ Ετζερτον, με τίτλο «The Shock of the Old», είναι ένα βιβλίο που μπορώ να χρησιμοποιήσω. Μπορώ να το επιδείξω υπερηφάνως σε όλους τους μανιακούς της τεχνολογίας και των ηλεκτρονικών υπολογιστών και σε καθε φανατικό του μέλλοντος. Ο Ετζερτον είναι ιστορικός της επιστήμης στο Imperial College του Λονδίνου και μάλλον είναι γενναίος άνθρωπος.

Σύμφωνα με τον Ετζερτον, η έρευνα και η ανάπτυξη δεν σημαίνουν απαραιτήτως οικονομική πρόοδο. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής δεν είναι ένα εντυπωσιακό τεχνολογικό επίτευγμα αλλά απλώς μια προέκταση της ηλεκτρονικής επικοινωνίας, όπως είναι γνωστή εδώ και έναν αιώνα. Το Διαδίκτυο, υποστηρίζει ο Ετζερτον, δεν μεταμόρφωσε τη ζωή των ανθρώπων, απλώς τους βοήθησε να επιταχύνουν ορισμένες διαδικασίες. Τα νέα τεχνολογικά όπλα δεν άλλαξαν τη μορφή του πολέμου. Απλώς για την κατασκευή τους δαπανήθηκαν τεράστια χρηματικά ποσά, ενώ οι στρατιώτες κερδίζουν και χάνουν πολέμους χρησιμοποιώντας συμβατικά όπλα.

Τα κονδύλια

Η πρόοδος της τεχνολογίας προβάλλεται κυρίως από εκείνους που ασκούν πιέσεις για να εξασφαλίσουν κονδύλια ιδίως από κυβερνήσεις. Αν όμως, όπως λέει ο Ετζερτον, στοχεύαμε μόνο στο σκοπό και όχι στα μέσα, θα δαπανούσαμε λιγότερα και θα πετυχαίναμε πιο πολλά. Οι επιστήμονες δεν περιλαμβάνουν ποτέ στους υπολογισμούς τους ούτε το κόστος της επιτυχίας, πολλώ δε μάλλον της αποτυχίας. Αλήθεια, τι απέγιναν σήμερα όλες εκείνες οι «επαναστάσεις« που θα μας άλλαζαν τη ζωή, όπως τα ταξίδια με υπερηχητικά αεροσκάφη, τις επανδρωμένες πτήσεις στη Σελήνη, η λοβοτομή και τα ηλεκτρικά μαχαίρια; Πώς είναι δυνατόν η ταχύτερα αναπτυσσόμενη βιομηχανία οικιακών ειδών να είναι οι κατασκευές του τύπου «φτιάξ’ το μόνο σου»;

Κατά τον Ετζερτον, η άποψη ότι ο πολιτισμός θα πρέπει ή να ακολουθήσει την οδό του νεωτερισμού ή να εκλείψει, είναι ανοησία. Τα έθνη δεν είναι καρχαρίες που πρέπει να κινηθούν για να αναπνεύσουν. Ωστόσο, όλοι μας εντυπωσιαζόμαστε τόσο πολύ από το καινούργιο, σε σημείο που να χάνουμε τη δύναμη που μας δίνει το δικαίωμα να διατηρούμε επιφυλάξεις, αλλά και η δύναμη της λογικής. Αποτέλεσμα αυτής της τάσης είναι να αυξάνονται οι πωλήσεις, σε βαθμό που να αγγίζει το όριο της γραφικότητας, οτιδήποτε καινούργιου και να απορρίπτεται το παλαιό και το δοκιμασμένο.

Το φαινόμενο αυτο δεν είναι νέο. Οι ατμομηχανές κόστιζαν πάρα πολύ σε πόρους και σε ανθρώπινο δυναμικό, ενώ για το μεγαλύτερο διάστημα που χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή ενέργειας, ήταν λιγότερο αποτελεσματικές από ό,τι τα άλογα. Στις θαλάσσιες μεταφορές, οι ατμομηχανές εξοβέλισαν τα ιστιοφόρα πολύ πριν τα αντικαταστήσουν με ασφάλεια κα με ανταγωνιστικές τιμές. Στις χερσαίες μεταφορές, οι ατμομηχανές χρειάζονταν ακόμη περισσότερα άλογα (για να μεταφέρουν άνθρακα και να προσφέρουν υπηρεσίες στους σταθμούς) απ’ ό,τι πριν. Ακόμη και σήμερα θα υπήρχε ενδεχομένως μικρότερο κυκλοφοριακό πρόβλημα αν δεν υπήρχαν τόσο πολλά οικονομικά ασύμφορα τρένα, με αποτέλεσμα τα αυτοκίνητα να αναγκάζονται να ακολουθούν άλλες διαδρομές και να επιβαρύνουν την κίνηση.

Αυτό που ο Ετζερτον αποκαλεί «τεχνολογικό εθνικισμό», είναι συνήθως μια άποψη που προτάσσουν οι πολιτικοί ως ζωτικής σημασίας για την οικονομία μιας χώρας, προκειμένου να ενισχύσουν οικονομικά την κυβερνητική έρευνα. Για την οποία δεν έχουμε στοιχεία που αποδεικνύουν ότι αυτό είναι απαραίτητο. Η μεταφορά της παγκόσμιας τεχνολογίας γίνεται επί της ουσίας δωρεάν. Αυτό που εμποδίζει την ανάπτυξή της δεν είναι η έλλειψη επινοητικότητας αλλά οι περιορισμοί που θέτουν οι κυβερνήσεις στο παγκόσμιο εμπόριο. Οι τολμηρές χώρες «δανείζονται» τεχνολογία από την Αμερική όπως έκανε η Ιαπωνία μετά τον πόλεμο και οι αποκαλούμενες «Τίγρεις της Ασίας» κατά τη δεκαετία του 1990.

Οι περισσότερες σοφίτες σήμερα, όπως και τα περισσότερα υπόγεια, είναι γεμάτες με αντικείμενα τα οποία πιθανώς δεν θα χρησιμοποιηθούν, από ποδήλατα γυμναστικής μέχρι σετ για φοντί. Οι γυναίκες της μεσοαστικής τάξης κάνουν ενδεχομένως περισσότερες χειρωνακτικές εργασίες σήμερα απ’ ό,τι τον 19ο αιώνα, υποβοηθούμενες από τεχνολογία που είναι πλέον πολύ παλιά, όπως τα πλυντήρια και οι ηλεκτρικές σκούπες. Δεν θα πρέπει να προκαλεί συνεπώς κατάπληξη, το γεγονός ότι οι άνθρωποι εξακολουθούν να διατηρούν «αρχαίες» συνήθειες όπως το να καπνίζουν τσιγάρα, χασίς και όπιο, και να πίνουν αλκοόλ.

Οι υπολογιστές

Ασφαλώς και ο ηλεκτρονικός υπολογιστής επέσπευσε σημαντικά τον ρυθμό των επικοινωνιών. Για τη μεγαλύτερη μερίδα των χρηστών όμως (μόνον το 50% των Βρετανών και ένα μικρό κομμάτι των ανθρώπων στον πλανήτη) ο υπολογιστής απλώς αντικαθιστά το ταχυδρομείο και το τηλέφωνο. Οι περισσότεροι άνθρωποι στέλνουν και λαμβάνουν e–mail δύο φορές την ημέρα, όγκος που αντιστοιχεί περίπου στον όγκο των επιστολών που διακινούσαν τα ταχυδρομεία στη βικτωριανή εποχή. Το Amazon και το Ebay διεύρυναν αλλά δεν υποκατέστησαν τη λιανική αγορά. Η τηλεόραση που είναι πλέον 80 ετών και το ραδιόφωνο βελτιώθηκαν αλλά δεν αλλαξαν με την πάροδο των ετών. Τόσο η τηλεόραση όσο και το ραδιόφωνο είναι καινοτομίες της βικτωριανής εποχής.

Οσο για τα αεροσκάφη και την αεροπορία, παρά το σύμπλεγμα του Ικάρου που καλλιέργησαν, εντυπωσιάζοντας τον κόσμο και όλες τις γενιές πολιτικών του 20ού αιώνα, ευθύνονται για θλιβερά γεγονότα. Εξαιτίας τους σκοτώθηκαν άμαχοι και καταστράφηκαν περιουσίες, όμως κερδήθηκαν και πόλεμοι. Συχνά πάντως, και αυτό είναι ακόμη πιο σοβαρό, το κόστος των νέων πολεμικών αεροσκαφών υπερβαίνει τους προϋπολογισμούς, με αποτέλεσμα οι στρατιώτες να στερούνται τον απαραίτητο εξοπλισμό – όπως συμβαίνει σήμερα στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν. .

.